*Bu yazı filmlerle orantılı olarak sıkıcı,bunaltıcı ve filmler kadar şiddet ve küfür içermektedir.

Yeni Sinemacılar

1998 yılında Serdar Akar,Önder Çakar ve Sevil Demirci tarafından kurulan Yeni Sinemacılar 90'ların ikinci yarısında yeniden uyanan Türk sineması'nda auteur;yani kendi dilini oluşturabilen akımın öncülerinden oldular.Gemide ile başladıkları serüvenlerinde sırasıyla Laleli'de Bir Azize,Yer Altında Dünya Var,Dar Alanda Kısa Paslaşmalar,Maruf ve Takva'yı çektiler.Oluşturdukları bakış açısı nedeniyle bu listeye Serdar Akar'ın Barda'sını da eklemek mümkün.
Yeni Sinemacılar kendi cümleleriyle "Ne eski Yeşilçam geleneklerine saplanıyor, ne de Batılı trendleri kopyalayıp üzerine yapıştırıyordu" ve bu tanımlamadan dolayı da yeni bir dil oluşturmaya çalışıyorlardı.Oluşturdukları bu yeni dilin en somut örneği ise ilk filmleri Gemide idi.

Gemide

Dumandan bir Gemide yazısı ve "Bir memleket gibidir gemi... herşey düzenli ve kontrol altında olmalıdır... kaidelere uyulmalıdır, kanunlara, nizamlara... " cümlesi ile başlar Gemide.
Atmosferi itibariyle o güne kadar Türk seyircisinin pek alışık olmadığı bir giriştir bu.


Mahallenin Muhtarları adlı yıllar süren gudik dizinin bir o kadar gudik karakteri Temel'i olarak bilip nefret ettiğimiz Erkan Can'ın ağzından duyduğumuz bu cümle ile irkilmeye başlarız daha filmin başında.Temel'i,esrar çeken bir adam olan İdris Kaptan olarak sunar bize yönetmen.Mekan boğucu bir atmosfere sahip leş bir gemidir.Geminin sakinleri,ki onlara sakin demek pek de doğru değil aslında,İdris Kaptan geminin baş şeyi,mesela başbakanı gibidir.Kamil onun en kıyak yardımcısı;Boksör ile Ali ise bir nevi bakanlardır.
Boksör'ün başlarına saracağı dertlerle geminin düzeni bozulmaya,Kaptan'ın da otoritesi sarsılmaya başlar.Film başbakan İdris Kaptan'ın iktidarının çatırdamasını,yavaş yavaş kontrolü kaybedip ne yapacağını bilemez hale gelişini anlatır bizlere.

Gemide Dili

Gemide,daha açılış sahnesiyle bangır bangır bağırmaktadır "bu size daha önce anlatılanlara pek benzemeyen bir deneyim olacak" diye.Daha filmin başında seyirciye gösterilen esrar çekip ahkam kesen Kaptan karakteri ve Boksör'e bakmak için güverteye çıkıp kusan ve ağzında salyalarıyla kameraya dönen Ali ile bunun gerçekten da daha önce bize gösterilenlerden çok farklı olacağını hissederiz.

Gemi,dış dünyadan kopuk,Kaptan'ın da söylediği gibi başlı başına bir memlekettir.Bu memleketin de dış dünyadan ayrı bir sistemi ayrı bir düzeni ve ayrı bir de dili vardır.Bu dil bizim normal hayatımızda pek aşina olmadığımız bir dildir.Filmde her iki cümleden birinin küfür olması da bu dilin gereğidir.

Filmin baş karakteri olan Kaptan'ın her sözünün içinde şimdiye kadar beyazperdede rastlamadığımız küfürlerin olması,kötü adamların bile TDK onaylı sözcüklerle konuştuğu,ağızdan en ufak bir tukaka sözün çıkmadığı Türk sinemasında bir ilktir.Bu küfürler her ne kadar belli bir kitleyi rahatsız edecek düzeyde olsa da filmin anlattığı hikayenin inandırıcılığı ve karakterlerin gerçekçiliği açısından çok büyük bir adımdır.

"Nasılsın kaptan başın ağrıyor mu" diye soran Kamil'e "Off Kamil kafamın içinde filler sikişiyor" diyen bir kaptan vardır filmde.Böylesine basit bir diyaloğu bile küfürle sunan film aslında anlatılan hikaye,çok da şatafatlı olmamasına rağmen bu gerçekçi karakterleri ve boğucu atmosferiyle şimdiye kadar rastlamadığımız bir düzeye ulaşır.

Filmin sonlarında içine düştükleri durumu çözmeye çalışan Kaptan ve Kamil'in aşağıdaki videodaki diyalogları,içinde barındırdığı "kötü" sözlere rağmen seyirciye Türk sinemasının en önemli tiratlarından birini sunmaktadır.



İki lafından biri "a.ına koyum" olan insanların yaşadığı bir ülkede çekilen Gemide filmi "küfürlerle dolu iğrenç bir film" değil "küfürlerin gerçeklik kattığı iğrençlikleri anlatan" gerçekçi bir filmdir.

Yeni Sinemacılar kendi oluşturdukları bu gerçekçi sinema dilini,Serdar Akar'ın Gemide'sindeki "filme özgü" dilden taviz vermemesi sayesinde oluşturmuşlardır.Böylece Gemide ile Türk sineması bambaşka bir sinema dili ve bambaşka bir gerçekçilik yakalarken,Erkan Can gibi yıllarca saçmasapan bir televizyon dizisinde harcanan bir oyuncuyu Türk sineması'na gerçek anlamda kazandırmıştır.Erkan Can'ın oynadığı Kaptan karakteri "role hayat vermek" tabirine tam anlamıyla oturan bir iştir.

Gemide bu özgünlüğün yanında yine pek alışık olmadığımız bir tarzı da getirmiştir sinemamıza.İç içe geçen çapraz hikaye kavramı ile film içinde iki hikayenin çakışması ortaya çıkmış ve "Laleli'de Bir Azize" doğmuştur.

Azize : Bir Laleli Hikayesi


Laleli'de Bir Azize,Gemide filminde şahit olduğumuz olayların bir diğer tarafından anlatır hikayesini.Serdar Akar'ın kendi tabiriyle "madalyonun öteki yüzüdür" film.Her ne kadar nette aradığım afişlerin hemen hemen hepsinde filmin Serdar Akar tarafından yönetildiği yazsa da filmin asıl yönetmeni şimdilerde televizyon dizileriyle tanıdığımız Kudret Sabancı'dır.

Laleli'de Bir Azize,Gemide'de gördüklerimiz esnasında karada olanları bize anlatmaya çalışır.Bunu yaparken de Serdar Akar'ın önünü açtığı kulvardan özgürce ilerlemeye çalışır.

Azize'nin hikayesi,tek mekanda geçen ve tekdüze bir hikayeye sahip Gemide'ye oranla daha fazla imkana ve zenginliğe sahip olabilecek bir esneklikte iken,Kudret Sabancı'nın özgün olma endişesi ve çorbaya dönen teknik denemeleri ile adeta bir hayalkırıklığına dönüşmüştür.
Sabancı labirentin içine hapsettiği bir deney faresinin önüne 7-8 tane peynir koymuştur.Peynirlerin bu kadar fazla olmasıyla da film haliyle yavan bir hal alır ve Gemide'nin kendisine bıraktığı sorulara cevap bulmaktan başka bir işe yaramaz.

Gerek yönetmenin başarısızlığı gerek çok sevdiğim Uğur Yücel'in Gemide tabiriyle "kafa siken" müziği,gerekse kurgunun ve görüntü yönetiminin haddinden fazla kötü olmasıyla Gemide'nin yanında fazlasıyla sönük bir film olarak yer alır.

Tüm bu olumsuzluklara rağmen özellikle Hacı karakterinin ortaya çıktığı sahnelerdeki çekim tekniğini çok beğendiğimi belirtmeden geçemeyeceğim.

Bu filmin benim için "90'ların en iyi filmleri arasında yer almasının tek nedeni ise Gemide'den ayrı tutulmaması ve onun soru işaretlerine cevap vermesi diyebilirim.

Son olarak da Yeni Sinemacılar'ın Gemide ve Azize ikilemesi ile başlattıkları bu yeni türün her ne kadar Dar Alanda Kısa Paslaşmalar Maruf gibi kötü örneklere imza atsalar da Türk sineması adına yepyeni bir bakış açısı oluşturduğunu ve bu yeni bakışın sinemamıza farklı bir zenginlik kattığını düşünüyorum.